Wiele osób marzy o posiadaniu pięknego i umięśnionego ciała. Nie ma w tym nic złego, o ile nie przekracza się granicy zdrowego rozsądku. Niestety, dla niektórych ludzi ćwiczenia na siłowni stają się nadmierną obsesją, która zaburza ich postrzeganie własnej sylwetki i wpływa negatywnie na ich życie. Takie osoby cierpią na bigoreksję, czyli dysmorfofobię mięśniową.
Czym jest bigoreksja
Bigoreksja jest zaburzeniem psychicznym, które polega na nieustannym niezadowoleniu z własnego wyglądu i dążeniu do zwiększenia masy mięśniowej. Osoby z bigoreksją uważają się za zbyt chude i słabe, nawet jeśli są dobrze zbudowane i silne. Bigoreksja dotyka głównie mężczyzn, ale może występować również u kobiet. Szacuje się, że bigoreksją może cierpieć od 1 do 10% osób uprawiających kulturystykę.
Bigoreksja jest niebezpieczna dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Osoby z bigoreksją często nadużywają suplementów diety, sterydów anabolicznych i innych środków dopingujących, co może prowadzić do poważnych problemów z sercem, wątrobą, nerkami, układem hormonalnym i płodnością. Ponadto, osoby z bigoreksją mają zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja, bulimia lub ortoreksja (obsesyjne dbanie o zdrowe jedzenie). Bigoreksja wpływa również na sferę emocjonalną i społeczną. Osoby z bigoreksją często cierpią na depresję, lęk, niską samoocenę, poczucie winy i wstydu. Unikają sytuacji społecznych, w których mogłyby się porównywać do innych lub być oceniane przez innych. Izolują się od rodziny i przyjaciół, a całe swoje życie podporządkowują treningom i diecie.
Przyczyny bigoreksji
Bigoreksja jest skomplikowanym zaburzeniem, które ma wiele przyczyn. Niektóre z nich to:
- Niska samoocena: osoby z bigoreksją mają niskie poczucie własnej wartości i nie akceptują siebie takimi, jakimi są. Próbują poprawić swoje samopoczucie poprzez zmianę swojego wyglądu i osiągnięcie idealnej sylwetki.
- Presja społeczna: osoby z bigoreksją odczuwają presję ze strony społeczeństwa, które narzuca im pewien wzorzec piękna i sukcesu. Uważają, że muszą spełniać oczekiwania innych ludzi i być podziwiani za swoje ciało.
- Porównywanie się do innych: osoby z bigoreksją często porównują się do innych ludzi, zwłaszcza tych, którzy mają lepszą sylwetkę lub lepsze wyniki sportowe. Czują się gorsi od nich i dążą do przewyższenia ich.
- Nadmierna ekspozycja na media i reklamy: osoby z bigoreksją są bombardowane obrazami idealnych ciał w mediach i reklamach. Wpływa to na ich postrzeganie własnej sylwetki i wywołuje niezadowolenie i frustrację.
- Czynniki genetyczne i biologiczne: osoby z bigoreksją mogą mieć predyspozycje genetyczne lub zaburzenia hormonalne, które wpływają na ich rozwój fizyczny i psychiczny. Mogą też mieć zaburzenia nerwowo-psychiczne, takie jak zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenia osobowości czy zaburzenia nastroju.
Objawy bigoreksji
Osoby z bigoreksją wykazują szereg charakterystycznych objawów, które mogą być podzielone na dwie grupy: zachowania i myśli.
Zachowania osób z bigoreksją to:
- Nadmierne ćwiczenie: osoby z bigoreksją spędzają wiele godzin na siłowni, często ćwicząc ponad swoje możliwości i ignorując sygnały bólu i zmęczenia. Nie potrafią zrezygnować z treningu nawet w przypadku choroby, kontuzji lub innych ważnych obowiązków.
- Stosowanie suplementów i sterydów: osoby z bigoreksją często zażywają różnego rodzaju suplementy diety, sterydy anaboliczne i inne środki dopingujące, aby zwiększyć swoją masę mięśniową i poprawić swoją wydolność fizyczną. Nie przejmują się skutkami ubocznymi i ryzykiem uzależnienia.
- Zaburzenia odżywiania: osoby z bigoreksją mają rygorystyczną dietę, która ma na celu zwiększenie masy mięśniowej i zmniejszenie tkanki tłuszczowej. Unikają jedzenia produktów, które uważają za niezdrowe lub tuczące. Często stosują głodówki, wymioty, środki przeczyszczające lub lewatywy, aby pozbyć się nadmiaru kalorii.
- Unikanie sytuacji społecznych: osoby z bigoreksją boją się pokazywać swoje ciało w miejscach publicznych lub w obecności innych ludzi. Unikają chodzenia na plażę, basen, saunę czy do szatni. Nie biorą udziału w imprezach, spotkaniach czy randkach. Wolą spędzać czas samotnie lub z osobami o podobnym problemie.
- Izolacja: osoby z bigoreksją tracą kontakt z rodziną i przyjaciółmi, którzy mogliby krytykować ich zachowanie lub próbować im pomóc. Odcinają się od wszystkich źródeł wsparcia i poradnictwa. Skupiają się wyłącznie na swoim ciele i treningach.
Myśli osób z bigoreksji to:
- Niezadowolenie z własnego ciała: osoby z bigoreksją nie są zadowolone ze swojego wyglądu i uważają się za zbyt chude i słabe. Nie dostrzegają swoich atutów i skupiają się na swoich wadach. Mają nieralistyczny obraz własnej sylwetki i nie zauważają zmian, które zachodzą w ich ciele w wyniku treningów i diety.
- Obsesja na punkcie wyglądu: osoby z bigoreksją stale myślą o swoim ciele i sposobach na jego poprawę. Nieustannie sprawdzają swoją wagę, obwód mięśni, procent tkanki tłuszczowej i inne wskaźniki. Często oglądają się w lustrze lub robią sobie zdjęcia, aby ocenić swoje postępy lub braki.
- Porównywanie się do innych: osoby z bigoreksją często porównują się do innych ludzi, zwłaszcza tych, którzy mają lepszą sylwetkę lub lepsze wyniki sportowe. Czują się gorsi od nich i dążą do przewyższenia ich. Nie cieszą się z sukcesów innych i krytykują ich za ich wygląd lub sposób treningu.
- Lęk przed utratą masy mięśniowej: osoby z bigoreksją boją się, że jeśli zrezygnują z treningu lub zmienią dietę, to stracą swoją masę mięśniową i staną się chude i słabe. Nie potrafią odpoczywać ani pozwolić sobie na odstępstwa od reżimu żywieniowego. Nie akceptują naturalnych zmian w ciele związanych z wiekiem, chorobą lub kontuzją.
- Poczucie winy i wstydu: osoby z bigoreksją często czują się winne i wstydzą się swojego zachowania i problemu. Ukrywają swoją obsesję przed innymi ludźmi i nie szukają pomocy. Obwiniają się za swoje cierpienie i nie widzą wyjścia z sytuacji.
Diagnoza bigoreksji
Bigoreksja jest trudna do zdiagnozowania, ponieważ osoby z tym zaburzeniem często nie zdają sobie sprawy ze swojego problemu lub nie chcą go przyznać. Dlatego ważna jest rola bliskich osób, które mogą zauważyć niepokojące objawy i zachęcić do skonsultowania się ze specjalistą.
Bigoreksja jest klasyfikowana jako zaburzenie dysmorficzne ciała (BDD) według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 i ICD-11. Zaburzenie dysmorficzne ciała polega na nadmiernej trosce o wygląd lub część ciała, która jest postrzegana jako wadliwa lub brzydka, pomimo że nie ma ku temu obiektywnych podstaw. Osoby z BDD przejawiają kompulsywne zachowania, takie jak sprawdzanie, ukrywanie, poprawianie lub zmienianie swojego wyglądu. Zaburzenie dysmorficzne ciała może dotyczyć dowolnej części ciała, ale najczęściej dotyczy twarzy, skóry, włosów, nosa, piersi lub narządów płciowych.
Bigoreksja jest podtypem BDD, który dotyczy sylwetki i masy mięśniowej. Aby postawić diagnozę bigoreksji, należy spełnić następujące kryteria:
- Osoba przejawia nadmierną troskę o swój wygląd lub część ciała, która jest postrzegana jako zbyt chuda lub słaba.
- Osoba spędza dużo czasu na myśleniu o swoim wyglądzie lub części ciała i wykonuje kompulsywne zachowania związane z poprawianiem jej (np. ćwiczenie, dieta, suplementy).
- Osoba odczuwa znaczny dyskomfort psychiczny lub upośledzenie funkcjonowania społecznego, zawodowego lub innych ważnych obszarów życia z powodu swojej troski o wygląd lub część ciała.
- Troska o wygląd lub część ciała nie jest spowodowana innym zaburzeniem psychicznym, takim jak anoreksja, bulimia, ortoreksja, zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenie osobowości czy zaburzenie nastroju.
Diagnoza bigoreksji jest stawiana na podstawie wywiadu z pacjentem i obserwacji jego zachowania. Może być również pomocne zastosowanie kwestionariuszy lub skal oceny, takich jak:
- Skala Dysmorfofobii Mięśniowej (MDS) – służy do oceny nasilenia objawów bigoreksji, takich jak niezadowolenie z własnym ciałem, obsesja na punkcie wyglądu, unikanie sytuacji społecznych, nadmierne ćwiczenie, stosowanie suplementów i sterydów.
- Skala Zaburzeń Odżywiania (EDI) – służy do oceny nasilenia objawów zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja, bulimia lub ortoreksja.
- Skala Zaburzeń Nastroju (BDI) – służy do oceny nasilenia objawów depresji.
- Skala Zaburzeń Lękowych (BAI) – służy do oceny nasilenia objawów lęku.
Leczenie bigoreksji
Bigoreksja jest poważnym zaburzeniem psychicznym, które wymaga profesjonalnego leczenia. Leczenie bigoreksji ma na celu zmniejszenie nasilenia objawów, poprawę postrzegania własnej sylwetki i akceptacji siebie, zmianę nieprawidłowych przekonań i zachowań oraz poprawę jakości życia pacjenta. Leczenie bigoreksji może obejmować następujące metody:
Psychoterapia: jest to podstawowa metoda leczenia bigoreksji. Polega na rozmowie z terapeutą, który pomaga pacjentowi zrozumieć przyczyny i konsekwencje jego problemu oraz uczy go nowych sposobów radzenia sobie ze stresem i negatywnymi emocjami. Najczęściej stosowaną formą psychoterapii jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która skupia się na korygowaniu błędnych przekonań i kompulsywnych zachowań związanych z wyglądem i ćwiczeniami. Inne formy psychoterapii to terapia grupowa, terapia rodzinna lub terapia par.
Leczenie farmakologiczne: polega na stosowaniu leków, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów depresji, lęku lub innych zaburzeń psychicznych współistniejących z bigoreksją. Najczęściej stosowanymi lekami są antydepresanty, takie jak selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI), które mogą poprawić nastrój i zmniejszyć obsesję na punkcie wyglądu. Inne leki to leki przeciwlękowe, leki stabilizujące nastrój lub leki przeciwpsychotyczne.
Wsparcie ze strony bliskich i specjalistów: jest to ważny element leczenia bigoreksji. Polega na utrzymywaniu kontaktu z rodziną i przyjaciółmi, którzy mogą zapewnić pacjentowi wsparcie emocjonalne i motywację do zmiany. Ponadto, pacjent powinien korzystać z poradnictwa żywieniowego, fizjoterapii lub treningu personalnego, które mogą pomóc mu w ułożeniu zdrowej diety i planu ćwiczeń dostosowanego do jego potrzeb i możliwości.
